Zespół Aspergera i autyzm to zaburzenia neurorozwojowe wchodzące w skład spektrum autyzmu. Choć często bywają ze sobą mylone, różnią się one przebiegiem, nasileniem objawów oraz momentem ich występowania. Od 2022 roku, zgodnie z klasyfikacją ICD-11, obie jednostki zostały formalnie ujęte w ramach wspólnego terminu: zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD).
Autyzm – kiedy i jak się objawia?
Autyzm (w szczególności autyzm dziecięcy) jest zazwyczaj rozpoznawany przed ukończeniem 3. roku życia. Objawy mogą być widoczne już w pierwszym roku życia dziecka.
Jego objawy dotyczą trzech głównych sfer:
- trudności w interakcjach społecznych (np. brak kontaktu wzrokowego, niechęć do kontaktu z rówieśnikami),
- zaburzenia komunikacji (opóźniony rozwój mowy, brak gestów, echolalia),
- powtarzalne, stereotypowe zachowania (rutyny, nadwrażliwość na bodźce, fiksacje).
Zespół Aspergera – łagodniejsza forma autyzmu?
Zespół Aspergera najczęściej bywa diagnozowany w wieku szkolnym, zazwyczaj między 8. a 11. rokiem życia. Objawy mogą występować wcześniej, lecz często są mniej wyraźne i zauważane dopiero w kontekście trudności szkolnych. Objawy są łagodniejsze niż w przypadku autyzmu, a rozwój intelektualny i mowy przebiega zazwyczaj prawidłowo lub ponadprzeciętnie. Charakterystyczne cechy to:
- problemy w nawiązywaniu relacji społecznych,
- dosłowne rozumienie języka i specyficzny, często „dorosły” sposób wypowiadania się,
- skupienie na jednej, wąskiej dziedzinie zainteresowań,
- świetna pamięć i przeciętny lub wysoki iloraz inteligencji.
Wspólne cechy
Oba zaburzenia charakteryzują się:
- trudnościami w rozumieniu emocji i intencji innych osób,
- potrzebą rutyny,
- powtarzalnością zachowań,
- nad- lub niedowrażliwością sensoryczną.
Najważniejsze różnice
| Cecha | Autyzm | Zespół Aspergera |
| Rozwój mowy | Opóźniony lub nieprawidłowy | Prawidłowy, czasem nienaturalnie rozwinięty |
| Inteligencja | Może być obniżona | Najczęściej przeciętna lub wyższa |
| Wiek diagnozy | Przed 3. rokiem życia | Najczęściej 8–11 lat |
| Komunikacja | Brak alternatywnych form komunikacji (gesty, mimika) | Komunikacja werbalna rozwinięta, choć sztywna |
| Funkcjonowanie społeczne | Duże trudności w relacjach | Trudności, ale łagodniejsze |
Podsumowanie
Mimo wspólnej klasyfikacji w spektrum autyzmu, zespół Aspergera i autyzm nadal różnią się między sobą w istotnych obszarach funkcjonowania. Rozpoznanie konkretnej formy zaburzenia ma kluczowe znaczenie dla wdrożenia odpowiedniego wsparcia rozwojowego, edukacyjnego i terapeutycznego.
Bibliografia:
- American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. American Psychiatric Publishing.
- Cieszyńska J., Korendo M. (2007). Wczesna interwencja terapeutyczna, Kraków.
- Korendo M. Kryteria diagnozy różnicowej autyzmu i zespołu Aspergera.
- Rynkiewicz A. (2009). Zespół Aspergera, Gdańsk.
- Skawina B. (2016). Autyzm i zespół Aspergera. Objawy, przyczyny, diagnoza i współczesne metody terapeutyczne. Wydawnictwo Edukacyjne.
- Światowa Organizacja Zdrowia. (2022). ICD-11 – International classification of diseases. World Health Organization.
- Tolak K., Sybilski J. A. (2007). Zespół Aspergera – autyzm łagodny czy odrębna jednostka chorobowa? Pediatria Polska, s. 233–238.
- Wojciechowska A. Charakterystyka języka i komunikacji osób z autyzmem i zespołem Aspergera.